Markery nowotworowe w diagnostyce klinicznej

Mimo nieustannego postępu medycyny, w tym rozwoju onkologii, nadal około 100 tysięcy osób rocznie umiera w Polsce na nowotwory złośliwe. Niestety, rak wciąż wydaje się siłą nie do powstrzymania, ponieważ liczba zachorowań nie maleje, a stale rośnie. Naukowcy nieustannie jednak starają się opracować nowe metody leczenia nowotworów, a także diagnostyki. Szybkie rozpoznanie choroby jest w większości przypadków kluczowe w kwestii rokowań, w tym szans na przeżycie i wyleczenie. Właściwa diagnoza i natychmiastowa reakcji w postaci podjęcia terapii daje szansę na to, że pacjent będzie żył jeszcze wiele lat po wykryciu u niego choroby.

Kilka słów o nowotworach

Pojęcia “rak” i “nowotwór” są przez większość społeczeństwa używane zamiennie. Nie jest do końca poprawne, ponieważ nowotwór jest pojęciem szerszym. Wśród nowotworów wyróżniamy nowotwory łagodne oraz złośliwe i to właśnie te ostatnie określamy mianem raka.

Każdy nowotwór to zmiany patologiczne w obrębie komórek. Czasami zdarza się, że komórka naszego organizmu zaczyna dzielić się szybciej, niż wynika to z jego potrzeb lub nie umiera w normalnym dla niej czasie. Komórki, które powstają w wyniku tego niekontrolowanego mnożenia się, mają podobne właściwości do komórki macierzystej, ale są zbudowane nieprawidłowo.

Jeśli rozrastające się komórki utworzą pojedynczy guzek, który rozrastając się, rozpycha pojedyncze tkanki, nie dając przerzutów, mówimy o nowotworze łagodnym. Natomiast gdy guz nacieka, wnika między komórki prawidłowej tkanki, nie dając się wyraźnie rozgraniczyć, mamy do czynienia z nowotworem złośliwym, tzw. rakiem. Komórki złośliwych nowotworów mogą przemieszczać się z krwią lub chłonką, dając przerzuty w innych miejscach organizmu, nawet bardzo odległych od głównego ogniska choroby.

Co to są markery nowotworowe?

Od kilku dekad swoje zastosowanie w diagnostyce klinicznej nowotworów złośliwych znalazły markery nowotworowe, będące swoistymi wskaźnikami raka w organizmie. Marker nowotworowy to biochemiczna lub biologiczna substancja (mogą to być na przykład białka, hormony, enzymy) uwalniana przez komórki guza do krążenia. Obecne są głównie w krwi, ale czasem także w moczu. Markery nowotworowe mogą być wytwarzane także przez zdrowe komórki, które w ten sposób reagują na pojawienie się komórek zmienionych. Ich duża ilość w organizmie może oznaczać, że rozwija się w nim rak.

Badanie pod kątem oznaczenia markerów nowotworowych nie jest skomplikowane. Najczęściej bada się krew, czasem również mocz. Możemy wykonać takie badanie po uprzednim uzyskaniu skierowania od lekarza, ale również odpłatnie na własne życzenie.

Znaczenie markerów nowotworowych w diagnostyce

Badając pobraną próbkę krwi lub moczu, zwraca się uwagę nie na samą obecność markera nowotworowego, ale na jego stężenie. Przekroczenie norm może świadczyć o chorobie nowotworowej, ale wcale nie musi. Zwiększone ilości markerów nowotworowych występują także przy innych chorobach, na przykład silnym zapaleniu wątroby lub nerek. Nie jest to więc badanie jednoznaczne i choć nie można bagatelizować jego znaczenia w diagnostyce onkologicznej, nie powinno być jedynym, decydującym badaniem. Jest to natomiast świetne badanie pomocnicze, które razem z innymi badaniami oraz wywiadem może pomóc w określeniu pełnego obrazu klinicznego. Pod uwagę trzeba wziąć także możliwość otrzymaniu fałszywie negatywnego wyniku. W praktyce zdarza się to rzadko, ale mimo tego nie można wykluczyć, że pomimo niskiego stężenia markerów nowotworowych, onkogeneza ma miejsce.

Markery nowotworowe mogą być pomocne nie tylko w diagnostyce nowotworów, ale i leczeniu. Są wykorzystywane do stwierdzenia, czy dana osoba choruje, ale także do oceny stopnia zaawansowania choroby oraz określenia topografii guza. Natomiast już w trakcie trwania terapii markery pozwalają na monitorowanie przebiegu choroby oraz skuteczności podjętego leczenia. Dzięki tym badaniom można również wykryć nawroty choroby oraz jej przerzuty, dlatego z pewnością badanie będzie dalej stosowane i udoskonalane.